FILLAS DE GALICIA

Hai máis de 90 anos os/as galegos/as fomos pioneiros no que a emigración se refire. As nosas fotos despedindo a familiares que ían a "facer as Américas" nos portos da Coruña e Vigo deron a volta ao mundo. De alá chegábannos noticias de grandes fortunas conseguidas a forza de traballo duro e que eran a recompensa a un gran esforzo pero ¿que era das mulleres emigrantes? ¿Habíaas? ¿A que se adicaban?...

Do mesmo xeito que miles de mulleres chegan hoxe en día ata España procedentes dos seus países de orixe, crendo facer unha viaxe desde o mundo da miseria e a precariedade para por fin obter unha recompensa ao traballo que realizarán ao cruzar as nosas fronteiras, durante os anos de emigración galega e posteriores á instauración da República en España, moitas galegas tamén se embarcaron cara a América. Como cifra orientativa, nos rexistros oficiais figuran nos portos galegos un total de 601 embarcos de mulleres entre os meses de marzo, abril e maio de 1915. Pero sorprendentemente o 9 de abril dese mesmo anos aparece unha regulación especial do Consello Superior de Emigración para todas estas buscadoras do seu soño americano; dirixida ao inspector de emigración de Vigo dicía o seguinte: "que ata nova orde, resolva e permita o embarque, segundo crea procedente e baixo a súa responsabilidade..." detrás desta advertencia oficializábase a voz de alarma: ao chegar aos seus destinos moitas destas mulleres eran captadas por intermediarios de inmigrantes que se facían pasar polos seus mozos ou familiares e obrigábanas a prostituírse.

Prostitutas por obrigación

A feminista cubana Hortensia Lamar denunciaba este feito nunhas conferencias de 1925: "A española que vén honrada a traballar, a reunir moito diñeiro para mandar á súa aldea. Moitas na travesía sucumben, as demais aquí, onde as sociedades rexionais non lles dan protección algunha. A maioría é explotada polos propios paisanos, os eternos curmáns protectores, ou o mozo que nunca falta, e que xeralmente as seduce e abandona logo, e así, escalón a escalón vai rodando á abxecta escravitude de onde non volve saír".

O profesor Xullo César González Pagés, doutor en Ciencias Históricas pola Universidade da Habana recolleu numerosos datos acerca dos expedientes de galegas que tras ser enganadas e obrigadas a prostituírse son abandonadas e o seu analfabetismo e a súa miseria lévanas a delinquir. Talvez por iso, segundo os expedientes históricos de penais cubanos creados para as mulleres a partir de 1909, de máis de 2034 sentenzas, entre nacionais e estranxeiras, a ampla maioría correspóndese con mulleres galegas de entre 25 e 40 anos sen emprego fixo, sen estudos, solteiras e procedentes das provincias de Lugo e Ourense.

González Pagés rescatou destes expedientes historias como a de Branca García Díaz, alias "a rapaciña" que con 31 anos conta como foi introducida na marxinalidade polo seu tío, quen a violaba desde os 15 anos, obrigándoa a manter relacións con el e o seu curmán. Cando esta tratou de denunciar os feitos, botárona á rúa onde a súa vida encheuse de conflitos e enfermidades venéreas. O mesmo dinos sobre o expediente de María García Martínez, coruñesa de 18 anos, que conta como foi utilizada para fotografías e actos pornográficos desde os 14 anos ata terminar na prostitución da man dun proxeneta que a agrediu cun corte na cara por non poder pagar, a raíz de todo iso roubos e estafas acaban con ela no cárcere.

Fillas de Galicia

Ante tal cantidade de despropósitos acabará xurdindo a voz dunha institución rexional fundada o 16 de xuño 1912 e denominada "Solidariedade Pontevedresa".
A institución ademais de denunciar a situación das súas paisanas na emigración, propoñerase axudalas, fronte á pasividade doutras institucións do momento. Para iso nunha sesión do 11 de Xaneiro de 1914, o novo presidente Jesús Rodríguez Bautista, decide reformar o Reglamento desta Sociedade co fin de construír un sanatorio para a comunidade galega. Así xurdirá o proxecto co que se crearía en 1917 á Institución "Fillas de Galicia". Así na Xunta Xeral do 18 de Xaneiro a Asociación Solidariedade Pontevedresa decide constituírse por unanimidade na Sociedade "Fillas de Galicia", Sociedade Sanitaria e de Auxilio Mutuo.

A institución benéfica encargaríase desde entón de prestar atención ás necesidades físicas, económicas e morais daquelas galegas que así o requirisen.
Ademais diso a institución converterase nunha abanderada da loita polos dereitos destas mulleres e a partir de 1924 entre os seus obxectivos e peticións estaría a de conseguir para as emigradas galegas un mellor trato por parte ata das autoridades cubanas no momento de entrar no país. Será ademais nese mesmo ano cando se planifique a compra duns terreos en Luyano para a construción do Hospital "Concepción Arenal" das Fillas de Galicia. O servizo médico estenderíase desde ese momento a diversas zonas da Habana e así en 1926 las "Fillas de Galicia" terían xa delegacións noutras provincias.

Deste xeito "Fillas de Galicia" acabaría converténdose na maior asociación do mundo de emigradas galegas e as súas descendientes, cunha cifra que no ano 1960 excedía os 58.000 mulleres. A súa ubicación converteu ao barrio Luyanó da Habana na Nova Galicia.
Na actualidade A sociedade xa non existe, pero o Hospital segue alí, en pé, co mesmo nome e con moitas descendentes de galegas en persoal, recordando ás mulleres que hoxe saen cada día dos seus países, que empezar de cero nunha nova terra é fácil se hai alguén disposto a axudar.